دانشیار اخلاق پزشکی، گروه اخلاق پزشکی، دانشکده پزشکی افضلی پور، دانشگاه علوم پزشکی کرمان
چکیده: (681 مشاهده)
با توسعهی تولید علم و علاقهی پژوهشگران به ارائهی نتایج آثار پژوهشی خود، میزان استرداد و سلب اعتبار مقالات نیز افزایش یافته است. سلب اعتبار مقالات با اظهار خود نویسندگان، مبنی بر وجود اشتباهی در ارائهی نتایج یا شناسایی نوعی سوءرفتار پژوهشی یا شک به اصالت پژوهش از طریق داوران یا خوانندگان مقالات رخ میدهد. استرداد مقالات میتواند موجب کاهش اعتماد جامعه به یافتههای علمی شود؛ علاوهبراین، انگگذاری و کاهش اعتبار دانشگاهها و مراکز و مؤسسات تحقیقاتی که این گونه مقالات را منتشر کردهاند، از دیگر نتایج سوءِ این موضوع در جامعهی دانشگاهی است. در این مطالعه با استناد به راهنماهای بینالمللی و مقالات معتبر، علل و عوامل و نتایج سلب اعتبار آثار پژوهشی چاپشده، بررسی شد؛ ازاینرو، عوامل و سوءرفتارهای پژوهشی که منجر به استرداد مقالات میشود، مطرح شد. عواملی که باعث استرداد مقالات نویسندگان ایرانی شده است، طبق سایت Retraction Watch تحلیل شد. دستورالعمل کمیتهی اخلاق نشر (COPE)، هشت عامل را برای سلب اعتبار آثار پژوهشی چاپشده از سوی سردبیران مجلات مطرح کرده است. طبق این دستورالعمل، درصورتیکه سردبیران به شواهدی واضح دربارهی معتبرنبودن یافتهها، مانند دستکاری دادهها یا تصاویر دست یابند، میتوانند با بررسی موضوع، مقاله را مسترد کنند؛ علاوهبراین، سردبیران در صورت شناسایی سرقت ادبی، ارائه و چاپ مقاله در جایی دیگر بدون آشکارسازی و دریافت مجوزهای لازم، نظارت نامناسب بر جمعآوری دادهها، رعایتنکردن قوانینی مانند حق نشر یا تکثیر، انجامدادن پژوهش غیراخلاقی، درست انجامندادن مرور همتا و آشکارنساختن تعارضات منافع نیز، میتوانند اقدام به استرداد مقالات چاپشده کنند. در مطالعات دیگر نیز، به علل استرداد مقالات، مانند فشار روی پژوهشگران برای انتشار آثار علمی، نبود توانمندیهای لازم برای پژوهشهای اصیل و معتبر و نبودن آموزشهای لازم در حوزهی اخلاق پژوهش اشاره شده است؛ از جمله علل استرداد مقالات داخلی، نویسندگیهای نادرست و سرقت ادبی بوده است. به نظر میرسد با توسعهی پژوهش و تولید علم در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها نیاز به بحث و بررسی استرداد مقالات داخلی وجود دارد تا بتوان با شناسایی علل و عوامل آنها، ضمن تدوین آییننامهها و راهکارهای مناسب نظارتی، آموزشهای لازم در این خصوص برای پژوهشگران انجام شود.
نوع مطالعه:
کنگره اخلاق |
موضوع مقاله:
کنگره اخلاق دریافت: 1404/1/25 | ویرایش نهایی: 1404/2/1 | پذیرش: 1403/10/2 | انتشار: 1403/10/2